Miejsca pamięci narodowej w powiecie dębickim – Zasów, cmentarz z I wojny światowej

W kolejnych artykułach odkrywamy miejsca pamięci narodowej zlokalizowane na terenie powiatu dębickiego. Stanowią one odzwierciedlenie ewidencji cmentarzy, kwater i mogił wojennych, prowadzonej przez Wojewodę. W bieżącym artykule przedstawiamy: „Zasów – cmentarz z I wojny światowej nr 242”.

Obiekt o pow. 14 arów znajduje się po lewej stronie drogi, na niewielkim stoku. Lewym bokiem przylega do miejscowego cmentarza parafialnego. W 132 mogiłach indywidualnych i 4 zbiorowych pochowano tutaj 238 żołnierzy różnej narodowości (92 niemieckich, 72 rosyjskich, 21 austrowęgierskich oraz 53 o nieznanej narodowości), wśród nich 76 to zidentyfikowani. Na mogiłach zbiorowych ustawiono wysokie betonowe krzyże, na pojedynczych, połączonych w grupy, niewysokie betonowe cokoliki z żeliwnym krzyżem na licu, charakterystyczne dla cmentarzy z I wojny światowej zlokalizowanych na tym terenie. Oś cmentarza stanowi aleja, która rozdziela się w połowie cmentarza, by połączyć się ponownie u podnóża ustawionego na szczycie wzniesienia pomnika. Jest to wysoki betonowy postument zwieńczony masywnym tympanonem z krzyżem greckim na szczycie. Poniżej, u podnóża kolumn wyryto inskrypcję:

BEGNADET ALLE, DIE ZUM OPFER FIELEN DER GROßEN ZEIT UND IHREN GROßEN ZIELEN.

Na cokole pomnika umieszczona była marmurowa tablica, prawdopodobnie z nazwiskami wszystkich zidentyfikowanych żołnierzy, którzy zostali na tym cmentarzu pochowani. Niestety uległa ona zniszczeniu. W 2002 roku, po remoncie pomnika, we wnęce umieszczono nową tablicę poświęconą wszystkich poległym. Podczas ostatniego remontu zmodyfikowano treść inskrypcji, które ostateczna treść brzmi:

UDZIELAJCIE ŁASKI WSZYSTKIM,

KTÓRZY OFIARĄ SIĘ STALI WIELKIEGO CZASU I JEGO WIELKICH CELÓW

TŁUMACZENIE INSKRYPCJI WYRYTEJ POWYŻEJ

NA TYM CMENTARZU SPOCZYWAJĄ ŻOŁNIERZE

ARMII AUSTRO – WĘGIERSKIEJ, NIEMIECKIEJ I ROSYJSKIEJ

POLEGLI W OKRESIE I WOJNY ŚWIATOWEJ

WŚRÓD NICH:

Poniżej, w sześciu rzędach wynikających z podziału na jednostki wojskowe, wyryte są nazwiska 51 zidentyfikowanych pochowanych. Spoczywają oni na tym cmentarzu, jednak niemożliwym jest precyzyjne określenie lokalizacji pochówku. Cmentarz ogrodzony jest balustradą z metalowych rur zawieszoną na masywnych betonowych słupach. Z tyłu, za pomnikiem, ogrodzenie stanowi pełny mur. Wejście przez bramkę, zwieńczoną umieszczonym na kolumnach zadaszeniem. Całość założenia cmentarnego projektował Gustav Rossmann.

W latach 2013-2014 przeprowadzono remont cmentarza, finansowany z budżetu Wojewody i Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Warszawie. Podczas prac zakonserwowano zachowane elementy wyposażenia cmentarza i wykonano tabliczki inskrypcyjne na nagrobki. Zmieniono także treść głównej, kamiennej tablicy pomnika na opisaną wyżej.

Lokalizacja: Zasów, gmina Żyraków, GPS: 50.128648, 21.321728

źródło: Ewidencja Miejsc Pamięci Narodowej Podkarpackiego Urzędu Wojewódzkiego w Rzeszowie

fot.: Urząd Wojewódzki w Rzeszowie