Bohater Wiosny Ludów pochodził z Podkarpacia

Na odsłonięcie pomnika do Brzostku 4 października 2015 r. przyjedzie liczna delegacja z Budapesztu. Odsłonięcie i poświęcenie Pomnika Uczestników Powstań Narodowych XIX w. i Księcia Mieczysława Woronieckiego rozpocznie się o godz. 15.00. Na tę uroczystość przyjedzie dr hab. Adrienne Körmendy, konsul generalna z Krakowa oraz liczna delegacja z Budapesztu.

W Brzostku spodziewany jest m.in. prof. László Borhy, dziekan Wydziału Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Budapeszteńskiego, prof. Ida Frölich i prof. Sándor Őze, byli dziekani Uniwersytetu Katolickiego oraz pracownicy innych uczelni węgierskich i studenci historii. Wykład na temat księcia Mieczysława Woronieckiego wygłosi prof. dr hab. István Kovács z Instytutu Historii Węgierskiej Akademii Nauk w Budapeszcie, autor książek o Polakach – uczestnikach powstania węgierskiego w 1848 r. Spodziewany jest marszałek województwa podkarpackiego oraz samorządowcy z okolicznych powiatów. Uroczystość poprzedzi o godz. 14.30 Koncert Orkiestry Wojskowej 20 Pułku Ułanów z Wierzowic.

Pomnik upamiętniający uczestników powstań narodowych został zbudowany w Brzostku jesienią 2014 r. staraniem Towarzystwa Miłośników Ziemi Brzosteckiej. Inicjatorem i koordynatorem inwestycji był ks. prof. dr hab. Bogdan Stanaszek z Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie. Realizację przedsięwzięcia wspierał Społeczny Komitet Budowy Pomnika, którego przewodniczącym był Wojciech Grzesiakowski, więzień polityczny z okresu stalinowskiego. Pomoc okazał Urząd Miejski w Brzostku. Prace zostały sfinansowane z funduszy unijnych oraz ze składek mieszkańców.

Pomnik ma kształt obelisku, na którym wyryto nazwiska uczestników Powstania Krakowskiego, Wiosny Ludów i Powstania Styczniowego, związanych z okolicami Brzostku. Książę Mieczysław Woroniecki, pochodzący z pobliskiej wioski Skurowa, walczył w powstaniu węgierskim, gdzie uzyskał stopień podpułkownika. Sławę zyskał poprzez bohaterstwo wykazane w bitwie pod Perlasem (16 VII 1848 r.). W końcu został pojmany i stracony przez Austriaków 20 X 1849 r. Liczył wówczas zaledwie 24 lata. Dla Węgrów jest bohaterem narodowym i wzorem wychowania patriotycznego młodzieży. W 1877 r. na jego grobie postawiono pomnik, którego budowę sfinansowano ze zbiórki publicznej. Studenci Uniwersytetu w Budapeszcie co roku, w rocznicę śmieci składają kwiaty pod jego pomnikiem. Dla Węgrów jest drugą postacią po gen. Józefie Bemie.

Pomnik w Brzostku poświęci ks. Marek Marcićkiewicz, proboszcz sanktuarium Matki Bożej w Przeczycy, gdzie został ochrzczony Mieczysław Woroniecki. W tamtejszym neogotyckim kościele zachowała się XVII-wieczna chrzcielnica, a na plebanii metryka chrztu bohatera Wiosny Ludów. Uroczystości organizuje Urząd Miejski w Brzostku. Książę Mieczysław Woroniecki jest bohaterem węgierskiej młodzieży. Wiosną 1848 r. pod wpływem wiadomości o rozruchach rewolucyjnych we Francji, Niemczech i Austrii wśród Polaków ożyły nadzieje na uzyskanie większych swobód narodowych, a w perspektywie na odzyskanie niepodległości. W Galicji doszło do niepokojów, a w miastach formowano gwardię obywatelską i komitety narodowe. Jednak Austriacy przy użyciu wojska spacyfikowali Kraków (27 IV 1848) i Lwów (2 XI 1848 r.). W Galicji wprowadzono stan oblężenia, likwidacji uległa gwardia obywatelska i polskie komitety. Realną zdobyczą Wiosny Ludów było zniesienie pańszczyzny (15 V 1848 r.). Ochotnicy z Galicji wzięli również udział w rewolucji wiedeńskiej oraz w powstaniu węgierskim. Najbardziej znanym był niewątpliwie gen. Józef Bem, który dowodził formacjami wojskowymi w Siedmiogrodzie.

Wielką sławę i uznanie zdobył książę Mieczysław Woroniecki (1825-1849), który dołączył do grona męczenników węgierskich i był ukazywany za wzór węgierskiej młodzieży. Jego pamięć pielęgnowano na Węgrzech aż do wybuchu II wojny światowej. Mieczysław Stefan Woroniecki (dwa imiona otrzymał na chrzcie) urodził się 7 III 1825 r. w Skurowej, był synem księcia Franciszka Woronieckiego i Apolonii, córki Aleksandra Jordana. Ochrzcił go 21 III 1825 r. w kościele w Przeczycy ks. Franciszek Grzegorzewicz, administrator parafii, który zanotował, że „dziecko to tylko z samej wody przez niżej podpisanego ze względu na ciężką chorobę zostało poddane chrztowi”.

Ojciec Mieczysława – Franciszek Woroniecki, choć posługiwał się tytułem książęcym (nie zatwierdziły go władze zaborcze), nie posiadał większego majątku. W posiadanie Skurowej wszedł poprzez małżeństwo z Apolonią, córką Aleksandra Jordana. W 1845 r. drogi małżonków rozeszły się, co potwierdziły wyroki różnych instancji sądowych. Apolonia wyszła powtórnie za mąż za Romana Jordana z Dębowej (była już jego żoną w 1846 r.).

Zapewne w domu rodzinnym Mieczysław otrzymał wykształcenie, o czym świadczyła biegła znajomość języka niemieckiego i francuskiego. W 1842 r. (22 X) zmarł mu młodszy, 16-letni brat Teofil. Mieczysława nie było już wówczas w Skurowej, gdyż w 1841 r. wstąpił jako ochotnik do 3 pułku artylerii (liczył wówczas 16 lat), upatrując najwyraźniej swoją przyszłość w karierze wojskowej. Przez pewien czas służył w Ołomuńcu, ale miejsce pobytu zmieniał wraz z przenosinami do kolejnych jednostek. W Pułku Dragonów im. Arcyksięcia Jana uzyskał stopień podporucznika. Wiosną 1848 r. często bywał w Peszcie, gdzie odwiedzał słynną kawiarnię Pilvaxa. Gromadziła się w niej rewolucyjna młodzież i tam zapewne Woroniecki poznał Sándora Petöfiego. To mogło wpłynąć na jego dalsze decyzje – w lipcu złożył dymisję w swoim pułku i przeszedł na służbę w 1 batalionie honwedów. Wkrótce, bo już 16 lipca, odznaczył się męstwem w czasie starcia z oddziałem powstańców serbskich koło Szabadki. Być może z tego powodu uzyskał stopień majora. Na początku sierpnia udał się do Pesztu, gdzie uzyskał zgodę rządu na formowanie 250-osobowego oddziału strzelców. Na jego czele odniósł zwycięstwo w bitwie pod Perlasem, pokonując liczne oddziały serbskie. Zyskał w ten sposób uznanie, a jego imię stało się znane w całym kraju. We wrześniu Woroniecki miał przekształcić swój oddział w batalion honwedów. Nie udało mu się jednak pozyskać do współpracy Polaków służących w armii austriackiej. W październiku zatwierdzono jego awans na majora. Jednak wkrótce zaczęły się kłopoty Woronieckiego. Nie potrafił rozliczyć pieniędzy, które otrzymał na formowanie oddziału, a jego żołnierze dopuścili się niesubordynacji, dając się we znaki miejscowej ludności (w oddziale przeważali Węgrzy). Wdrożono w tej sprawie śledztwo, które spowodowało czasowe odsunięcie Woronieckiego z funkcji dowódczej. Służył następnie w oddziale strzelców formowanym przez swojego kuzyna podpułkownika Józefa Woronieckiego. Mieli bronić przejść karpackich od północnego-wschodu i rekrutować polskich ochotników do powstania.

Mieczysław Woroniecki walcząc w Siedmiogrodzie znów wyróżniał się męstwem i zimną krwią. Generał Józef Bem 6 marca 1849 r. mianował go dowódcą i organizatorem polskiej dywizji konnej, która miała powstać w Szamosújvár. Jednostkę tę zamierzano wykorzystać podczas powstania w Galicji. W czerwcu 1849 r. został zapewne, tak przynajmniej twierdzą niektóre przekazy, ranny w walkach z oddziałami rosyjsko-austriackimi. Następnie był adiutantem dowódcy IX Korpusu. Za męstwo wykazane w bitwie pod Nowym Segedynem 3 sierpnia został odznaczony Orderem Zasługi III klasy. Brawura, którą wykazywał, stała się przyczyną zguby. W dniu bitwy pod Szöregiem 5 sierpnia samotnie wybrał się na zwiad na przedpole szańców. Tam zaskoczyli go i pojmali żołnierze austriaccy. Informację tę podano do publicznej wiadomości 8 sierpnia – plakaty rozlepiono na ulicach stolicy. Świadczyło to niewątpliwie o wadze, jaką władze austriackie przywiązywały do tego zdarzenia. Woronieckim zajął się następnie Trybunał Wojskowy, który 18 października skazał go na śmierć. Pominięto przy tym okoliczności, które działalny na korzyść skazańca – władze wyraźnie szukały odwetu na bohaterze spod Perlasu. Powieszono go 20 października 1849 r.

Postać bohaterskiego dowódcy, otoczonego nimbem męczeństwa, obrosła legendą. Niektóre przekazy wskazują, że przed egzekucją poślubił lwowską artystkę panią Schweighofer. W 1877 r. na grobie Woronieckiego na cmentarzu Kerepesi postawiono pomnik, którego budowę sfinansowano ze zbiórki publicznej. Tablicę pamiątkową ku jego czci umieszczono również na budynku Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Regionalnego w Budapeszcie. Granitowy obelisk upamiętniający księcia Mieczysława Woronieckiego na cmentarzu Kerepesi został gruntownie odrestaurowany w 1999 r. staraniem Polskiego Samorządu V dzielnicy Budapesztu. Co roku pod koniec października zbiera się tam grupa Węgrów i Polonia, by uczcić pamięć bohatera.

Na podstawie: I. Kovács, Nieznani polscy bohaterowie powstania węgierskiego 1848-1949, Warszawa 2010; B. Stanaszek, Brzostek. Tradycje historyczne, Brzostek 2014.

Wiesław Tyburowski

zastępca prezesa Towarzystwa Miłośników Ziemi Brzosteckiej